VORSTENBOSCH info

Adres: Kerkstraat 22, Vorstenbosch

Molenaars:  Jan Smolenaers en Marcel Voorneman, telefoon 0413-364418

(foto: www.mooibernheze.nl)

De molen van Vorstenbosch is in 1860 door Johan der Kinderen uit Kasteren op de Kapelakkers als een windkorenmolen gebouwd met een vlucht van ruim 25 meter. Uit het jaartal 1723 in het bovenwiel is op te maken dat onderdelen van een waarschijnlijk elders afgebroken molen zijn gebruikt. De molen is oorspronkelijk gebouwd als een grondzeiler. In 1900 is de molen ongeveer 2,5 meter verhoogd en is rondom een berg aangebracht.

Grondzeiler werd bergmolen

Toen ik in 1952 de stenen bergmolen voor mulder Louis Vermeulen schilderde, was die al lang elders gaan malen, maar de liefde voor zijn vroeger gemaal in Vorstenbosch droeg hij mee doorheen. In die tijd was het molen op windkracht nog volop in zwang, al stonden bij veel molenaars tevens ruwolie motoren, die echter bij flinke wind niet gebruikt werden. Tot kort voor de oorlog 40-45 draaiden er nog meer dan 10 molens lustig op los in de omgeving van Vorstenbosch.

Molenaar Rakels, die in 1950 nog op de molen werkte, ging toen op elektriciteit over. Alhoewel ik de molen “Windlust” thans nog ter plaatse had kunnen tekenen, verkoos ik toch de toestand van 28 jaar geleden.

In vergelijking met de tegenwoordige toestand van de omgeving kunnen de lezers dan constateren dat er in dit kerkdorp wel een en ander veranderd is. Ter plaatse waar ik destijds zat te schilderen, staan nu mooie comfortabele woonhuizen voor “Echte” Vorstenbosschers en forensen, die van landelijke rust houden.

In dertig jaar verandert er weliswaar veel rond de dorpskern, maar de gemoedelijke sfeer is in dit gezellig plaatsje gebleven. De wegen naar de omringende plaatsen Veghel, Loosbroek, Dinther, Nistelrode, Mariaheide en Uden zijn veel verbeterd.

In het jaar 1900 heeft de metselaar van de Wassenberg een krachttoer geleverd, door de romp van de molen een aantal meters hoger te maken, waarbij hij tevens moest zorgen dat de kop en de wieken er af gehaald en weer bevestigd zouden worden. Voor het hele karwei ontving hij de som van vierhonderd gulden. Rond de stenen voet hebben de boeren van Vorstenbosch vervolgens een enorme massa grond aangevoerd, waardoor de grondzeiler een stenen bergmolen werd.

Deze berg is de molenaar Antoon Smolenaers in 1936 noodlottig geworden. Hij kreeg een duwtje van een de wieken en viel toen van de berg, met zijn hoofd op de oude molensteen die voor de toog lag.

Smolenaers heeft deze val niet overleefd. Zijn weduwe trouwde later met Piet Rakels, die de molen nu nog vaak laat draaien voor het toerisme en ter verlevendiging van het landschap, want “Windlust” is zijn lust en zijn leven.

De zonen Jan en Twan zijn ook nog betrokken bij de molen. Jan heeft er plezier in de bezoekers alles te vertellen over molens bij het bezichtigen. Twan handelt in veevoeder en heeft daarnaast in het bijgebouw een handel in meubelen, waaronder zeldzame exemplaren, die zelfs veel ouder zijn dan de molen, die toch uit 1860 dateert. Antiek in modern en zo ontmoeten oude en nieuwe tijden elkaar dus in Vorstenbosch.

Geschreven door, Wim van de Nieuwenhuijzen (1980)

Genoemde metselaar van de Wassenberg is Antonius van de Wassenberg, de schoonzoon van de moleneigenaar Piet Vermeulen. Antonius van de Wassenberg woonde in die tijd met zijn vrouw Maria Vermeulen op Heuvel 5, in een oude boerderij die in 1919 is afgebroken. In 1906 is Maria Vermeulen overleden en is Antoon hertrouwt (1907) met Anna van der Leest. In 1910 sticht Antonius van de Wassenberg een nieuwe woning op Rietdijk 9.

Tot 1950 (bijna honderd jaar) is deze bergmolen, ook wel beltmolen genoemd, vervolgens in bedrijf geweest waarna hij in verval raakte.

In 1970 kocht de gemeente Nistelrode de molen van de toenmalige eigenaar en molenaar Piet Rakels en vond er een restauratie plaats.

In 1993, vlak voor het opgaan van Vorstenbosch in de gemeente Bernheze is aan de gemeenschap van Vorstenbosch het beeld “d’n Mulder” geschonken.

Door achterstallig onderhoud is in 2007/2008 opnieuw een renovatie aan de orde. Op 25 juni 2008 is deze renovatie feestelijk afgerond. Per die datum is naast Jan Smolenaars Marcel Voorneman als vrijwillig molenaar aangesteld.

In 2010 is een oude ingang op maaiveldniveau geopend en is er een toiletgroep aangebouwd.

De molen staat op de hoek van de Kerkstraat en Schoolstraat, een oorspronkelijk hoogste punt in het landschap (10m + NAP). Vroeger heette het daar Molenstraat en de omgeving molenakker (eerder kappelakker).

Jan Smolenaers vertelt over de molen bij Focus op WanTV

In het voorjaar van 2011 werden nieuwe molenstenen aangebracht zodat ook weer graan gemalen kan worden.

In 2017 werd het bovenwiel voor renovatie verwijderd. In 2018 werd dit weer teruggeplaatst.

Zie ook www.molendatabase.nl

Over de molenaars door de jaren heen

1860-1867

Johannes der Kinderen is geboren op 29-11-1825 in Casteren. Hij trouwde met Anna Catharina Peters. Johannes komt uit een molenaarsgeslacht.  In 1860 bouwde Johannes der Kinderen op de Kapelakkers (nu Kerkstraat 20) in Vorstenbosch een korenmolen (grondzeiler)  de “Windlust”. Waarschijnlijk gebruikte hij daarvoor onderdelen van een elders afgebroken molen, zoals blijkt uit het jaartal 1723 in het bovenwiel.

Johannes der Kinderen woonde met zijn gezin van 1860 tot 1867 aan Oude Kerkstraat (nu Kapelstraat 8), tegenover het kerkhof. Hij stichtte daar een woning. In 1867 is Johannes vertrokken naar de “Zilster molen” in Zeelst bij Veldhoven.

Johannes der Kinderen verkocht in 1863 zijn Vorstenbossche molen aan Johannes Toirkens uit Boxtel. Toirkens kocht de molen voor zijn dochter en haar man, Peter Marinus der Kinderen, de broer van Johannes. 

Met de middelen uit de verkoop bouwde Johannes der Kinderen een molen in Gemert. Johannes en Peter waren twee jaar lang samen molenaar op de molen. Peter en zijn vrouw Maria Hendriena Toirkens woonden van 1863 tot 1865 in op de Rietdijk in Vorstenbosch. In 1865 vertrok Peter weer naar de molen in Milheeze waar zijn broer Gerardus molenaar was. Johannes der Kinderen overleed op 17-05-1876 in Zeelst.

1867-1905

Petrus Johannes Hubertus (Piet) Vermeulen is geboren op 15-04-1836 in Nederweert. Piet trouwde twee keer eerst met Anna Maria Verhoeven en na haar overlijden met Johanna Aben. Piet en zijn vrouw Anna Maria Verhoeven kwamen op 01-07-1867 vanuit Wanroij naar Vorstenbosch en kochten de molen van Johannes Toirkens. Zelf woonden ze eerst een korte periode in het kostershuis (Heuvel 3) vanwaar ze vertrokken naar een nieuw opgerichte woning aan de Oude Kerkstraat (nu Kapelstraat 10). Piet overleed als weduwnaar in Vorstenbosch op 19 augustus 1905.

1894-1898 (samen met zijn vader Piet)

Marinus Aloyius (Louis) Vermeulen is geboren op 27-09-1874 in Vorstenbosch.  Louis Vermeulen kwam op 14-06-1894 vanuit Uden terug naar zijn ouderlijk huis en stond samen met zijn vader als molenaar in Vorstenbosch geregistreerd. In 1898 trouwt Louis Vermeulen en vertrekt naar Veghel. Hij wordt daar molenaar in de Sluisstraat.

1898-1905 (gedeelte samen met zijn vader Piet).

Johan Mathijs (Jan) Vermeulen is geboren op 01-12-1872 in Vorstenbosch.  Jan trouwde met Francisca Maria van den Broek. Jan Vermeulen volgde zijn broer Louis in 1898 op als molenaar. Hij huurde de molen van zijn vader Piet Vermeulen die in 1905 sterft. Op 12-01-1906 vindt er een scheiding der erven plaats van een woning en de windmolen met een gezamenlijke waarde van 7575 gulden.  Jan woonde met zijn gezin van 4-6-1902 tot 12-12-1905 aan Oude Kerkstraat (nu Kapelstraat 8), vlak naast zijn ouderlijk huis.

Informatie uit het boekje “De windmolens in Veghel 1299-1948”. Daarin staat dat omstreeks 1900 Piet Vermeulen molenaar was op de bergmolen “Windlust” in Vorstenbosch. Zijn twee zonen Louis en Jan worden eveneens molenaar. Louis kwam op de molen bij de Sluisstraat en Jan op Windlust in Vorstenbosch. Maar omdat de uit Veghel afkomstige vrouw van Jan heimwee kreeg, ruilden de broers al na een korte tijd van molen. In 1919 kocht Victor van Heeswijk de molen bij de Sluisstraat van Jan Vermeulen.

Notitie:

In een van de overbrengingswielen boven in de nok van de molen staat de naam F. Beelen met het jaartal 1900 gekerfd. Van hem is niets bekend. Mogelijk was hij de persoon (aannemer) die gewerkt heeft aan de molen in 1900. Toen is immers de Vorstenbossche molen met ongeveer 2,5 meter opgehoogd en is rondom de basis de berg aangebracht.

1905-1909

Marinus Aloysius (Louis) Vermeulen is geboren op 27-09-1874 in Vorstenbosch. Louis trouwde met Lamberdiena van Roosmalen die in 1937 overleed. Hij hertrouwde in 1940 in Uden met Cornelia van Oorschot. Louis kwam met zijn gezin vanuit Veghel terug naar Vorstenbosch naar het ouderlijk huis aan de Oude Kerkstraat (nu Kapelstraat 10). In het begin staat hij als molenaar ingeschreven maar in 1909 vraagt Marinus een vergunning aan voor een korenmaalderij en word hij broodbakker. Na zijn vertrek uit Vorstenbosch stichtte hij o.a. een graanmaalderij en elektrische broodbakkerij in Uden.

1909-1918

Peter Cornelis (Piet) Peters is geboren op 09-04-1881 in Asten. Peter trouwde in 1911 met Theodora van de Ven (Nistelrode).  Peter woonde met zijn gezin van 24-11-1908 tot 27-5-1912 in de Oude Kerkstraat (nu Kapelstraat 8). In 1912 koopt hij het voormalige schoolgebouw op de Brakken (Derptweg 4, Uden) waar hij tot circa 1918 woonde.

1918-1923

Martinus Adrianus Goijaerts is geboren op 16-12-1881 in Reek. Hij trouwde in Nieuwkuijk op 3 juni 1913 met Helena Johanna van Baalen. Martinus en zijn vrouw komen op 4-6-1918 vanuit Schijndel naar Vorstenbosch en woonden op de Kapelakker, Broekkant 12. Daar woonden ze tot 1922. Hij bleef vijf jaar molenaar en vertrok met zijn gezin op 15-6-1923 naar Geffen. Aan het eind van 2^e wereldoorlog woont Martinus Adrianus Goijaerts te Dinther op A98 (Raadhuisplein 14). Hij was daar van september 1945 tot september 1946 lid van de tijdelijk raad.

Martinus Adrianus Goijaerts (foto: bhic.nl)

In 1923 plaatste M.A. Vermeulen onderstaande advertentie. Blijkbaar was hij nog eigenaar van het huis aan de Kapelstraat.

1923-1927

Johannes Wilhelmus (Jan) Verhagen is geboren op 03-04-1898 in Mill en Sint-Hubert als oudste zoon van Fransiscus Verhagen en Johanna van der Velden. Johannes trouwde met Geertruida Elisabeth Kaulingfreks (geb 1898 Hendrik Ido Ambacht). Johannes en Geertruida kwamen op 30-6-1923 naar Vorstenbosch. Ze gingen wonen aan de Kapelakkers (nu Kerkstraat 11) en vertrokken op 06-07-1927 naar Dinther. Na molenaar in Dinther waren zij nog o.a. molenaars in Nederweert (1928-1946), Borkel en Schaft (1946-1956) en Sint Jacobiparochie (Friesland) vanaf 1957 tot aan zijn dood. Jan overleed op 11 maart 1963 in Friesland. Zijn zoon Frans bleef nog even molenaar op de Welkomst en begon er later een bar. In 1975 brandde de molen af.

Jan Verhagen in 1960 op molen de Welkomst in Sint Jacobiparochie Friesland.

 

 

 

1927-1929

Antonius (Toon) Verbeek is geboren op 18-11-1900 in Someren. Hij trouwde op 4 nov 1933 in Deurne met Josephina (Fien) Rakels. Antonius was een telg uit een molenaarsgeslacht (Someren, Heeze, Geldrop, Stiphout) en kwam al op 19-5-1927 als molenaarsknecht naar Vorstenbosch. Hij woonde in bij de molenaar Johannes Verhagen. Toen Antonius zelfstandig molenaar werd woonde hij aan de Oude Veghelsedijk 39, in een kamer bij de familie van den Broek. Na zijn vertrek (7-6-1929) naar Someren is hij in Deurne gehuwd met Josephina Rakels. Zij is een verre verwant met de latere Vostenbossche molenaar Piet Rakels (1940) en dochter van de Deurnese molenaar Jan Nicolaas Rakels.

Toon overleed op 15 september 1986 in Deurne.

(foto: Antonius Verbeek bron: www.deurnewiki.nl)

1929-1936

Petrus Antonius (Toon) Smolenaers is geboren op 14-12-1898 in Nederweert. Toon trouwde met Maria Antonetta (Netje) Weekers (ook een dochter van een molenaarsgeslacht). Het pas getrouwde stel kwam naar Vorstenbosch en ging wonen aan de Oude Kerkstraat (nu Kapelstraat 8). In 1933 betrokken zij een woning op de Kapelakker (nu Kerkstraat 10). Toon Smolenaars overleed op 28 dec 1936 na een ongeval tijdens zijn werk aan de gevolgen van een klap van een molenwiek.

Petrus Antonius Smolenaers

In een lokaal blad verscheen eind 1936 nevenstaand gedicht/lied.

 

1936-1940

Mogelijk een aantal molenaarsknechten (namen niet bekend).

1940-1950

Petrus Johannes (Piet) Rakels is geboren op 13-01-1917 in Deurne. Piet trouwde met de weduwe Maria Antonetta (Netje) Weekers (1903-1985).  Piet Rakels stamt af van een molenaarsfamilie uit Deurne. Piet is op 09-11-1940 in Deurne uitgeschreven en vertrokken naar Vorstenbosch. Hij overleed op 19 september 1995 in Vorstenbosch.

Vanaf 1950

Na 1950 werd er niet meer gemalen en raakte de molen langzaam in verval.

Vanaf 1970

De molen, door de gemeente aangekocht, wordt gerestaureerd en is vervolgens in beheer bij Piet Rakels en Jan Smolenaers

Vanaf 2008

Jan Smolenaers en Marcel Voorneman zijn beheerders van de molen die sinds juni 2008 weer officieel draait.  In maart 2011 zijn nieuwe molenstenen aangebracht en is de molen ook weer maalvaardig. In 2017 is het bovenwiel gerestaureerd.

Video 2023 Jan Smolenaers

Interieur/onderdelen

Meer informatie

Zie ook www.molendatabase.nl en www.molens.nl

Zie ook foto’s molen.

© 2008-2023 efgee